Artyzm w wyrobach z metalu

Egipt

Starożytny opierał swój ustrój społeczny na niewolnictwie. Sztuka egipska przypada na okres 3000 do 500 roku p.n.e. Była ona samorodna. Wyroby staroegipskie, znalezione w wykopaliskach, odznaczają się wysokim poziomem artystycznym i starannością wykonania. Najczęściej stosowaną formą obróbki metali było wykuwanie na zimno. Znane było również wycinanie, lutowanie. Metal chętnie łączono z drogimi kamieniami. Również nie obca była w Egipcie intarsja metalowa, tj. wkuwanie metalu w wyżłobienia wykonane w innym metalu, oraz technika niello, polegająca na wypełnieniu czarną masą wzorzystych wyżłobień w metalu. Dużą doskonałość osiągnięto m.in. w odlewnictwie metali.

Grecja

Wytworzyła w okresie starożytnym wysoką kulturę, uznaną później za kolebkę kultury ogólnoeuropejskiej. Najwspanialszy okres sztuki greckiej przypada na V i IV wiek p.n.e. W początkach rozwoju swej cywilizacji i kultury wzorowali się grecy na Egipcie i Mezopotamii, których kultura była znacznie starszą. Najstarszymi ośrodkami kultury greckiej były Kreta i Mykeny. Grekom znane były metody klepania metali na zimno, nitowanie, grawerowanie i odlewanie, obróbka cieplna (hartowanie) obróbka wiórowa. Toczone przez Greków naczynia metalowe miały bardzo cienkie ściany i mogą być do dziś wzorem dla niejednego młodego tokarza. Wyrabiano świeczniki, trójnogi, lustra metalowe, sprzęt bojowy, hełmy z brązu, wyroby złotnicze itd.

Rzym

Najpotężniejsze państwo w starożytności. Rozwój sztuki rzymskiej rozpoczyna się dwa wieki p.n.e. i trwa do III wieku n.e. Ciągłe wojny i podboje wymagały produkcji coraz to większej ilości oręża, części zbroi, tarcz czy hełmów co sprzyjało rozwojowi rzemiosła metalowego. Wykonywano również przedmioty codziennego użytku jak trójnogi, kandelabry, narzędzia pracy, naczynia, biżuterię - na wzór grecki - rzeźby w brązie. Rzeźba portretowa i płaskorzeźba obok architektury monumentalnej - stają się wyrazem potęgi Imperium Rzymskiego. Wzrost potęgi i bogactwa Rzymu sprawia, że wsród artystycznych wyrobów metalowych zaczynają przeważać przedmioty zbytku. Jest to okres wspaniałego rozkwitu sztuki złotniczej i opraw drogich kamieni i pereł.

Romański

Styl rozwinął się w okresie średniowiecza przede wszystkim na obrzeżach dawnego Imperium Rzymskiego, w Anglii, Francji, Włoszech itd. W Polsce ten okres przypada na czasy piastowskie do Władysława Łokietka. Charakterystyczną cechą architektury romańskiej są sklepienia beczkowe i stosowanie masywnych, krępych filarów. Wyroby arytystyczne z metalu służyły do wyposażenia kościołów. Były to więc wyroby metalowe w żelazie, brązie, srebrze, złocie, świeczniki, kandelabry, kielichy, monstrancje, pastorały, krzyże, relikwiarze. W wyrobach stalowych spotykamy się po raz pierwszy z okuciami drzwi, więź i okien, kratami. Motywami dekoracyjnymi z tego okresu są ażury, plecionki, ornament roślinny, sceny z opowieści Starego i Nowego Testamentu, bajek i legend greckich.

Gotycki

Stylem gotyckim określamy sztukę XIII, XIV i XV wieku. Naczelne miejsce w sztuce zajęła architektura oparta na konstrukcji szkieletowej. W wyrobach metalowych formy romańskie nabierają cech gotyckich dzięki szkieletowej konstrukcji żeber gotyckich zastosowanych jako element dekoracyjny. poza tym cechą dekoracji gotyckiej jest zdobnictwo roślinne oraz wysmukłość i ostrołuki. Obok wyrobów z metali szlachetnych rozpowszechnione były wyroby z brązu, zwłaszcza odlewane dzwony, chrzcielnice. Z cyny, cynku odlewano figurki świętych, medaliki itp. Z żelaza kutego wykonywano zbroje, sztylety, miecze. Znakomicie wykuwano zbroje dostosowane sciśle do ciała i ruchów rycerza.

Odrodzenie

Odrodzeniem albo renesansem nazywamy przełom kulturalny w wiekach XV - XVI będący wyrazem wyzwolenia się się myśli ludzkiej spod w pływów kościoła. Styl renesansowy przeszedł przez całą ówczesną Europę przyjmując w każdym z krajów odrębne, narodowe oblicze. W Polsce przypada on na wiek XVI, z którego to czasu datuje się kaplica Zygmunta oraz krużganki wawelskie. W wyrobach metalowych pierwsze miejsce zajmuje brąz - odlewy artystyczne, wyroby z żelaza - zamki do bram i drzwi, kraty krzyżujące się lub splecione wyginane zwojowo lub łukowo, spiralnie są również ornamentem dekoracyjnym

Barok

Zapoczątkowany u schyłku XVI wieku przetrwał do XVIII wieku. Celem stylu barokowego było olśnienie widza przepychem, częstokroć doprowadzonym do przesady (wł. barocco - dziwaczny, nieprawidłowy). Wyroby kowalstwa artystycznego cechuje bogata ornamentyka.

Rokoko

Zwane również stylem Ludwika XV powstało we Francji w pierszej połowie XVIII w. Wiele wyrobów artystycznych, wykonywanych dotychczas z żelaza lub metali szlachetnych, jak serwisy, lichtarze, oprawy zegarków, krucyfiksy zaczęto w okresie rokoka wyrabiać z porcelany. Nadal w ramach metalowych wyrobów artystycznych na uwagę zasługuje rozwój złotnictwa, brązownictwa, ślusarstwa.

Mieszczański

Styl XIX wieku, na okres ten przypadają narodziny eklektyzmu 1), zwany ogólnie „neoklasycyzmem”, którego fazami rozwojowymi są następujące style: styl Ludwika XVI, „empire” 2) i biderneier 3). W tym okresie rozwija się brązownictwo, ślusarstwo, złotnictwo.

W okresie od schyłku XIX i początku XX wieku następuje po sobie kilka kierunków plastyczno-technicznych: a) konstruktywizm, b) secesja wiedeńska i krakowska, c) funkcjonalizm. Secesję, konstruktywizm, funkcjonalizm, formizm określamy jako sztukę kosmopolityczną, nie podkreślającą żadnych cech narodowych.